6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu'nun Geçici 1. Maddesi ve Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Yönetmelik’te yapılan düzenlemeler ile şirket ortağı yabancılar için belirlenen çalışma izinleri kriterlerinde kapsamlı değişiklikler gerçekleştirmiştir.

Mali Yeterlilik Kriterleri

Yeni düzenlemede, yabancı ortakların çalışma izni alabilmesi için bilanço esasına tabi işyerlerinde işletmeye koyması gereken sermaye miktarı en az 500.000 TL olarak belirlenmiştir. Ayrıca, bu sermaye miktarı ile birlikte yabancı ortağın sermayenin en az %20'sine sahip olma gerekliliği getirilmiştir. Önceki düzenlemede mali yeterlilik daha genel ifadelerle tanımlanmışken, yeni düzenleme daha ölçülebilir ve spesifik hale getirilmiştir. Bu ölçütler, yabancı ortakların işletmelere olan katkısını artırmayı ve mali yapıların istikrarını sağlamayı amaçlamaktadır.

İstihdam Şartları

İş yerlerinde en az beş Türk vatandaşının istihdam edilmesini zorunlu kılınmaktadır ancak yeni düzenleme ile son yıl net satış tutarı 50.000.000 Türk Lirası veya daha fazla olan işyerinde istihdam edilecek beş yabancıya kadar çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde istihdam kriteri uygulanmayacağı belirtilmiştir.

Net Satış ve İhracat Kriterleri

Mali kriterler açısından dikkat çeken bir diğer yenilik, net satış ve ihracat rakamlarının dikkate alınmasıdır. Eski düzenlemede İşyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 ABD Doları olması gerekiyorken yapılan yeni düzenleme ile işyerinde istihdam edilecek yabancı adına yapılacak çalışma izni başvurusunda; işyerinin ödenmiş sermayesinin en az 500.000 TL olması veya net satışlarının en az 8.000.000 TL olması veya ihracatının en az 150.000 ABD Doları olması gerektiği belirtilmiştir. Bu düzenlemeler, uluslararası pazarlarda yer alan işletmelere destekleyici bir unsur olarak öne çıkmaktadır ve Türk firmalarının uluslararası rekabette daha etkin olmasına katkı sağlamaktadır.

Ücret Belirleme Kriterleri

Yeni düzenleme ile yabancılara ödenecek ücretlerin belirlenmesinde daha ayrıntılı kriterler getirilmiştir. Önceki düzenlemede belirli meslek grupları için asgari ücretin belirli katları üzerinden ödeme yapılması gerekmektedir. Örneğin, üst düzey yöneticilere asgari ücretin 6,5 katı, mühendis ve mimarlara 4 katı, uzmanlık gerektiren işlerde çalışacak olanlara 3 katı ve ev hizmetlerinde çalışacak yabancılara asgari ücret ödenmesi öngörülmüştür. Ancak yeni düzenleme ile yalnızca genel bir ücret yeterliliği aranmaktadır.

Geçici Yükümlülükler ve Muafiyetler

Yeni düzenlemede, geçiş hükümleri de önemli bir yer tutmaktadır. 01/01/2025 tarihine kadar yapılan çalışma izni başvurularında işyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL olması, brüt satışlarının en az 800.000 TL olması ya da son yıl ihracat tutarının en az 150.000 ABD Doları olması koşullarının yeterli kabul edileceği belirtilmiştir. Bu düzenleme, işverenlerin yeni şartlara uyum sağlaması için bir ek zaman tanımakta ve geçiş sürecini kolaylaştırmaktadır.

Sektör, Meslek veya İş Temelinde Özel Değerlendirme Kriterleri

Yabancıların çalışma izinleriyle ilgili düzenlemeler, sektöre göre farklılık göstermektedir. Bilişim sektöründe, uzmanlık gerektiren pozisyonlar için istihdam ve mali yeterlilik kriterleri uygulanmazken, eğitim sektöründe mesleki yeterlilik gerektiren görevler için Millî Eğitim Bakanlığı veya Yükseköğretim Kurulu’ndan ön izin alınması zorunludur. Ev hizmetleri sektöründe yabancıların çocuk, engelli veya yaşlı bakımı ile hasta refakati işlerinde istihdamı esastır. Havacılık sektöründe, yabancı ülkelerin bayrak taşıyıcı havayolu şirketlerinin Türkiye temsilciliklerinde istihdam kriterleri uygulanmaz. İleri teknoloji gerektiren sektörlerde nitelikli yatırımlara yönelik bazı muafiyetler sağlanırken, kamu projelerinde çalışacak yabancılar için istihdam ve mali yeterlilik kriterleri geçerli değildir. Sağlık sektöründe ise mesleki yeterlilik gerektiren pozisyonlarda Sağlık Bakanlığı’ndan ön izin alınması zorunludur. Turizm sektöründe uzmanlık gerektiren işlerde belirli şartlarla istihdam kriterlerinden muafiyet sağlanmakta ve Türkiye'deki yükseköğretim kurumlarında öğrenim gören yabancı öğrenciler, belirli koşullar altında kısmi süreli çalışabilirler. Bu düzenlemeler, her sektörün ihtiyacına yönelik özel kriterler ve muafiyetler sunmaktadır.

Şirket ortağı yabancı için mali yeterlilik ve istihdam kriterleri

735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu gereği yapılan değişikliklerle birlikte, şirket ortağı yabancılar için belirlenen çalışma izinleri kriterleri önemli ölçüde güncellenmiştir. Önceki düzenlemede, yabancı ortakların çalışma izni alabilmesi için sadece 40.000 TL’den az olmamak üzere sermaye payının en az %20 olması yeterli iken, yeni düzenlemede bilanço esasına tabi işyerlerinde, işyeri ödenmiş sermayesinin en az 500.000 TL olması ve aynı zamanda yabancı ortağın sermaye tutarının da en az 500.000 TL ve ortaklık payının en az %20 olması şartı getirilmiştir. Bu durum, yabancı ortakların işletmelere daha fazla finansal katkıda bulunmalarını sağlarken, yerel istihdamı artırmaya yönelik yeni bir anlayışı da beraberinde getirmiştir. Bu çerçevede, şirketlerin en az beş Türk vatandaşını istihdam etmesi zorunluluğu, iş akışının sürdürülebilirliği sağlanırken, ilk çalışma izninin 7. ayından itibaren bu şartın her ay izlenmesi gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca, 100.000 ABD Doları veya üzerinde sermaye payı olan yabancı ortaklar için bu kriterlerin uygulanmayacağına dair bir muafiyet getirilmesi, yüksek yatırım yapan yabancıların Türkiye pazarına girişini kolaylaştırmaktadır.

Özel Durumlar ve Muafiyetler

Yeni düzenleme, farklı gruplar için muafiyetler de sağlamaktadır. 6735 sayılı Kanun kapsamında, anne, baba veya çocukları Türk vatandaşı olan yabancılar, insani ikamet izni almış bireyler ve en az üç yıl süreyle Türk vatandaşı ile evli olan yabancılar için muafiyetlerin genişletilmesi, sosyal entegrasyonu teşvik etmektedir. Bu muafiyetler, uzun süre Türkiye'de kalmış ve yerel topluma entegre olmuş bireylerin, çalışma izinlerine erişimini kolaylaştırmaktadır. Ayrıca, insan ticareti mağdurları ve vatansız statüsü olan bireyler de bu düzenlemelerden yararlanarak daha etkili bir şekilde istihdam edilebilmektedir.

Gönüllü Faaliyetler Üzerine Düzenlemeler

Yeni düzenleme, çalışma niteliği taşımayan gönüllülük esaslı faaliyetler için yapılan çalışma izni başvurularının olumsuz değerlendirileceğini belirtmektedir. Bu değişiklik, iş gücü piyasasında etkinliği artırmaya yönelik bir adım olarak değerlendirilmektedir. Önceki düzenlemede gönüllülük esaslı faaliyetler için net bir kural veya değerlendirme aracı bulunmamaktaydı; yeni düzenleme ile iş gücü piyasası daha fazla düzenlenmiş ve istihdam işlemlerinin şeffaflığı artırılmıştır.

1. Değerlendirme Kriterlerine Tabi Olmayan Yabancılar

Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Yönetmelik uyarınca, belirli gruplar için çalışma izni değerlendirme kriterlerine tabi olmadan başvuru kabul edilmektedir. Bu durum, sosyal adalet ve entegrasyon süreçlerini desteklemek amacıyla önemli bir yenilik olarak ortaya çıkmaktadır. Özellikle, Türk vatandaşları ile olan aile bağları veya insani gerekçelerle çalışma izni talep eden yabancılar, belirtilen kriterlerden muaf tutulmaktadır.

 Uygulama Tarihleri ve Geçiş Hükümleri

Yeni düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle ilgili önemli tarihler de bulunmaktadır. Mali yeterlilik kriterleri ve sermaye tutarlarıyla ilgili düzenlemeler, 01/10/2024 tarihinde yürürlüğe girecektir. Ödenmiş sermaye ve net satışlarla ilgili uygulama ise 01/01/2025 tarihinde başlayacaktır. Bu süreler, işverenlere yeni düzenlemelere uyum sağlama imkânı sunarken, geçiş sürecinin düzenli bir şekilde yürütülmesini de amaçlamaktadır.

Bu bağlamda, ilk başvuru tarihindeki geçerli kriterlerin dikkate alınması, önceden var olan belirsizliklerin azaltılmasına ve başvuruların düzenli ve sistematik bir biçimde değerlendirilmesine olanak tanımaktadır.

Sonuç olarak, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ile yapılan bu önemli düzenlemeler, iş gücü piyasasında hem istihdamı artıran hem de yatırım iklimini güçlendiren bir dizi yenilik içermektedir. Bu düzenlemelerdeki yenilikler, işverenlerin ve yabancı çalışanların haklarını koruma ve her iki taraf için sürdürülebilir bir iş ortamı yaratma hedefini taşımaktadır.